>> Hưng cảm – một dạng rối loạn cảm xúc
>> Bệnh rối loạn lưỡng cực trong xã hội hiện đại
Có lẽ trong chuyên khoa tâm thần, bạn sẽ quen với cái tên haloperidol của tôi nhiều hơn. Thế nhưng trước khi dùng tôi, bạn phải hiểu về tôi đã nhé. Tôi là một loại thuốc an thần kinh, giúp bạn trong các trạng thái kích động tâm thần – vận động do các nguyên nhân khác nhau (như trạng thái hưng cảm, cơn hoang tưởng cấp, mê sảng, run do rượu), các trạng thái loạn thần mạn tính (hoang tưởng mạn tính, bệnh tâm thần phân liệt, trạng thái mê sảng, lú lẫn kèm theo kích động, hành vi gây gổ, tấn công, các bệnh tâm căn và cơ thể tâm sinh có biểu hiện lo âu). Bên cạnh đó, tôi còn có tác dụng chống nôn rất mạnh, do vậy còn được dùng để chống nôn, gây mê, làm dịu các phản ứng sau liệu pháp tia xạ và hóa trị liệu bệnh ung thư.
Ở dạng uống, nên dùng tôi cùng thức ăn hoặc một cốc nước to (khoảng 240ml) hoặc sữa (nếu cần). Dung dịch uống không được pha vào cà phê hoặc nước chè vì sẽ làm thuốc kết tủa. Liều lượng tùy theo sự đáp ứng của từng người bệnh mà bác sĩ cho dùng, nhưng bắt đầu từ liều thấp. Sau khi người bệnh có đáp ứng tốt (thường trong vòng 3 tuần) thì dùng liều duy trì thích hợp.
Tôi có nhiều nhược điểm gây ra cho người dùng như gây đau đầu, chóng mặt, trầm cảm và an thần; tăng tiết nước bọt và mồ hôi, ăn mất ngon, mất ngủ; mày đay, khô miệng… nhưng điều mà cả người bệnh và bác sĩ phải quan tâm khi dùng tôi là phản ứng hội chứng ngoại tháp (vì tôi còn có tác dụng lên hệ ngoại tháp) với rối loạn trương lực cấp, hội chứng Parkinson, ngồi nằm không yên. Người bệnh sẽ có các biểu hiện run, nói khó, cứng đơ, ưỡn cong người, cứng hàm, lè lưỡi hay la hét…
Loạn vận động xảy ra muộn khi điều trị thời gian dài. Có một số lượng lớn (khoảng 40-70%) người bệnh dùng tôi gặp phải hội chứng này. Đây cũng là phản ứng có thể xảy ra đối với bất kỳ thuốc an thần nào, nhưng đặc biệt nổi bật đối với thuốc thuộc nhóm butyrophenon trong đó có haloperidol tôi. Những rối loạn ngoại tháp này là vấn đề chủ yếu trong xử trí lâm sàng đối với những người bệnh dùng thuốc an thần. Triệu chứng ngoại tháp phụ thuộc vào liều dùng, rất hiếm khi xảy ra khi dùng liều dưới 3mg/ngày.
Triệu chứng ngoại tháp kiểu kích thích vận động có thể xảy ra sau khi dùng tôi liều đơn hoặc liều nhắc lại. Trẻ em và thiếu niên khi dùng tôi cũng rất dễ gặp các tác dụng ngoại tháp nên thận trọng dùng cho những đối tượng này. Để kiểm soát phản ứng ngoại tháp này, bạn cần giảm liều hoặc điều trị bằng thuốc chống Parkinson. Bên cạnh đó, tôi có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện những hoạt động đòi hỏi sự tỉnh táo và khả năng phối hợp động tác như vận hành máy, lái xe… Vì vậy khi dùng tôi, bạn nên nghỉ ngơi, không nên làm những công việc đòi hỏi tới sự tỉnh táo nhé. Biết được ưu, nhược của tôi, bạn sẽ dùng tôi an toàn hơn.
Phương Nguyên