Thuốc corticoide là những thuốc mà thành phần có chứa dẫn xuất của cortisol (là một loại hormon do tuyến vỏ thượgn thận tiết ra) như: prednisolon, prednison, dexamthethason, betamethason, triamcinolon… thuốc corticoide được coi là có rất nhiều tác dụng, được dùng để điều trị nhiều bệnh khác nhau. Tuy nhiên, corticoide là thuốc có rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm, đặc biệt là khi sử dụng kéo dài, dùng quá liều hoặc tự điều trị mà không có chỉ định của bác sĩ (BS).
>> Điều trị bệnh thoái hóa khớp bằng tế bào gốc
>> Sử dụng celecoxib trong giảm đau chống viêm
Tác dụng của thuốc corticoide
Có rất nhiều tác dụng, trong phạm vi bài viết này chỉ nêu một số tác dụng chính đó là: chống viêm, chống dị ứng, ức chế miễn dịch chống stress, có vai trò quan trọng trong chuyển hóa đường, đạm, mỡ của cơ thể… Thường dùng trong bệnh: suy thượng thận, bệnh dị ứng, bệnh hen, viêm mũi, viêm xoang, thoái hóa khớp…
Tác dụng phụ và những tai biến nguy hiểm
Đầu tiên phải kể đến là biến chứng loét dạ dày hành tá tràng khi dùng corticoide kéo dài, một số trường hợp có thể gây chảy máu dạ dày hoặc thủng dạ dày, nhất là ở bệnh nhân (BN) đã có loét dạ dày từ trước. Tác dụng phụ nguy hiểm tiếp theo của corticoide là khả năng làm tăng đường huyết, do đó nó có thể gây ra đái tháo đường (ĐTĐ) hoặc làm nặng thêm bệnh ĐTĐ. Một biến chứng khác cũng hay gặp là corticoide còn gây phù, tăng huyết áp. Nhiều BN sau một thời gian uống thuốc thấy ăn khỏe, người có vẻ béo ra cứ như là bệnh đã khỏi, thực ra đó chỉ là “béo giả tạo” do thuốc gây phù nhẹ. Và nếu cứ tiếp tục dùng thuốc kéo dài, mà không kèm theo những biện pháp hạn chế phù thì có thể gây phù nặng, cơ thể mệt mỏi, huyết áp tăng cao, thậm chí còn gây biến chứng suy tim, suy thận. Cũng phải kể đến nguy cơ nhiễm trùng ở những người dùng corticoide kéo dài, bởi vì nó ức chế hệ thống miễn dịch, giảm khả năng chống đỡ của cơ thể với vi trùng. Do vậy, những BN này rất dễ bị viêm họng, phế quản, viêm phổi, tiêu chảy… Đối với phụ nữ có thai, nếu dùng thuốc corticoide kéo dài liều cao có thể gây ức chế vỏ thượng thận của thai, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai. Trong thời kỳ cho con bú, thuốc này cũng có thể bài tiết qua sữa gây nguy cơ cho trẻ nhỏ, thậm chí ngay cả với liều bình thường. Ngoài ra, corticoide còn gây loãng xương, teo cơ, chậm liền sẹo, gây rạn da, gây bệnh trứng cá, rối loạn tâm thần…
Hiện nay, có một số cơ sở sản xuất thuốc Đông y trái phép đã trộn corticoide lẫn với thảo dược để làm thuốc, đặc biệt là viên linh đơn hoặc cao chữa thấp khớp để bán cho người bệnh và rất nhiều trường hợp biến chứng đáng tiếc đã xảy ra, thậm chí có trường hợp đã tử vong.
Sử dụng thuốc corticoide an toàn, hợp lý
Corticoide có nhiều tác dụng nhưng cũng có nhiều tai biến, vấn đề đặt ra là dùng thuốc để chữa đúng bệnh và hạn chế đến mức thấp nhất những tai biến có thể xảy ra. Trước hết là chỉ dùng thuốc khi có chỉ định và theo dõi của BS, không được tự ý tăng liều, giảm liều hoặc ngừng thuốc đột ngột, kể cả những thuốc corticoide mỡ bôi ngoài da, vì nếu bôi trên diện rộng cũng có thể gây tác dụng toàn thân như khi uống hoặc tiêm, đặc biệt là khi bôi cho trẻ nhỏ phải rất thận trọng. Không dùng corticoide khi đang bị loét dạ dày tá tràng, cao huyết áp, ĐTĐ hoặc nhiễm trùng nặng. Trong thời gian uống thuốc phải ăn lạt, hạn chế chất đường, chất béo và nếu có dùng thuốc khác kèm theo thì phải hỏi ý kiến BS. Khi dùng thuốc mà cơ thể xuất hiện những bất thường thì phải báo ngay cho BS biết để giải quyết. Nếu dùng thuốc kéo dài, cần định kỳ kiểm tra toàn diện sức khỏe. Ngoài ra, không được dùng thuốc Đông y không rõ nguồn gốc xuất xứ, không khám chữa bệnh ở những nhà thuốc Đông y không có giấy phép hành nghề.
BS. NGUYỄN THẾ ANH