Chảy nước mắt thường xuyên hay còn gọi chảy nước mắt sống y học gọi tắc lệ đạo (tắc đường lệ) là nhóm bệnh lý mà trong đó đường lưu thông bình thường của nước mắt bị hẹp lại, có khi là tắc hoàn toàn. Đường dẫn lưu nước mắt bình thường được bắt đầu từ điểm lệ – lệ quản – túi lệ – ngách lệ mũi.
>> Cẩn trọng với tật nháy mắt của trẻ
>> Mối liên quan giữa dinh dưỡng và bệnh về mắt
Có thể kể ra các nhóm nguyên nhân chính: Bẩm sinh; dị tật; viêm nhiễm: bệnh mắt hột; bệnh toàn thân: sarcoidose, lupus… Khối u; chấn thương; sỏi đường lệ.
Những đối tượng có nguy cơ cao
– Trẻ đang bú (nhũ nhi) là đối tượng hay gặp nhất. Các cháu có những bất lợi về giải phẫu khiến cho bệnh dễ phát triển: tình trạng còn màng ở điểm lệ, ống dẫn lệ không được rỗng hóa sau khi trẻ ra đời, dị tật của đường lệ và các van trên đường lệ, viêm hay dị tật của mũi…
– Với người cao tuổi thì phần lớn là do teo niêm mạc ống dẫn lệ, gây xơ hóa và chít hẹp đường lệ dần dần, bệnh mắt hột và sỏi đường lệ cũng là nguyên nhân hay gặp. Bệnh lý toàn thân: sarcoidose, lupus… cũng gây ra tắc lệ đạo tuy hiếm gặp.
– Chấn thương, biến chứng của xạ trị hay một số phẫu thuật hàm mặt cũng là nguyên nhân gây tắc đường lệ.
Biểu hiện của bệnh
Biểu hiện tắc lệ đạo trên lứa tuổi nhũ nhi và người lớn có khác nhau. Tuy nhiên tắc đường lệ có những biểu hiện chung sau đây:
– Chảy nước mắt: chảy nước mắt nhiều, thường xuyên, liên tục, không tương xứng với kích thích. Bệnh nhân có tuổi thường phải lau mắt thường xuyên dễ gây ra viêm bờ mi và tình trạng lật mi. Nhiều khi trước những kích thích nhỏ như ánh sáng, gió, bụi… nước mắt cũng chảy giàn giụa, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và thẩm mỹ.
– Xuất tiết: nước mắt thường không trong trẻo như bình thường mà thường đục bẩn, có khi có xuất tiết mủ.
– Viêm kết mạc, viêm lệ quản, viêm điểm lệ: là những biểu hiện hay gặp do tình trạng ứ trệ của đường dẫn lệ hay kèm theo nhiễm khuẩn, đôi khi là nhiễm nấm tại hệ thống dẫn lệ. Sau đó sẽ lan sang các tổ chức kế cận như kết mạc, điểm lệ, cục lệ…
Tắc lệ đạo nếu không có biến chứng, không đi kèm bệnh toàn thân thì không có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Tuy nhiên sẽ làm cha mẹ trẻ sẽ lo lắng, người lớn thì chấm chùi suốt ngày, phiền toái cho người bệnh, gây cảm giác khó coi cho người xung quanh. Biến chứng của tắc lệ đạo tuy không nguy hại cho thị giác và sinh mệnh nhưng cũng nên biết là: lỗ rò đường lệ, viêm túi lệ mủ hay abces túi lệ, viêm kết mạc mạn tính…
Phương pháp điều trị
Điều trị nội khoa, ngoại trừ trên nhóm trẻ dưới 6 tháng tuổi, thường không đem lại thành công. Đa số các trường hợp phải can thiệp ngoại khoa. Đơn giản nhất là thông lệ đạo bằng que thông với gây tê hoặc gây mê. Phức tạp hơn là phẫu thuật mở thông túi lệ mũi với tỷ lệ thành công trên 80%. Gần đây nhất là phương pháp phẫu thuật mở thông túi lệ mũi có đặt ống silicon. Phẫu thuật cho tỷ lệ thành công trên 90%, tiến hành trong môi trường nhãn khoa hoặc kết hợp với phẫu thuật nội soi mũi. Ống silicon sẽ được rút ra qua đường mũi sau 2 – 4 tháng.
Lợi ích của phẫu thuật là tái lập lại lưu thông đường lệ, tránh được các biến chứng có thể gặp: viêm mủ túi lệ, rò đường lệ… khỏi bị ám ảnh bởi chuyện chảy nước mắt và thẩm mỹ. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu tái khám sau 7 ngày và hẹn rút ống silicon (nếu đặt) sau 2 – 4 tháng.
Phẫu thuật tắc lệ đạo ít gây biến chứng chỉ vài phần trăm. Nước mắt vẫn chảy và cách cuối cùng là đặt một ống cứng xuyên suốt từ hồ lê xuống mũi (ống John).