Các phương pháp điều trị loãng xương (LX) hiện nay đang gây cho bệnh nhân (BN) không ít khó khăn và thậm chí còn là một trong những nguyên nhân dẫn đến thất bại trong việc điều trị.
>> Điều trị gãy xương và tái gãy xương do loãng xương
>> Từ hormon calcitonin đến thuốc điều trị
Theo PGS.TS.BS. Lê Anh Thư, Chủ tịch Hội LX TP.HCM cấu tạo xương được điều hòa chủ yếu nhờ hai loại tế bào chính: các tế bào sinh xương và các tế bào hủy xương. Ở tuổi trẻ (dưới 25 tuổi), hoạt động của các tế bào sinh xương sẽ trội hơn các tế bào hủy xương. Từ tuổi 40 trở đi, hoạt động của các tế bào hủy xương sẽ trội hơn các tế bào sinh xương, khối lượng khoáng chất của bộ xương sẽ giảm dần theo tuổi với tốc độ mất xương từ 0,5 – 1% mỗi năm. Riêng ở phụ nữ, sau khi mãn kinh, tốc độ mất xương sẽ nhanh hơn hẳn nam giới cùng tuổi (2 – 4% khối lượng xương trong 5 – 10 năm đầu của thời kỳ mãn kinh).
Tất cả chúng ta, đến lúc có tuổi (trên 65 tuổi) ai cũng bị LX. Đây là hiện tượng LX tiên phát, một tất yếu của quá trình phát triển. LX tiên phát thường xuất hiện trễ, diễn biến chậm, tiến triển từ từ và ít có những biến chứng nặng nề. Trong khi đó, nếu quá trình LX xảy ra sớm hơn, tiến triển nhanh hơn, gây nhiều hậu quả nặng nề như: gãy, xẹp đốt sống, gãy cổ xương đùi, gãy đầu dưới xương quay (xương cổ tay)… thì được gọi là LX thứ phát, nhất là khi có thêm các nguyên nhân: phụ nữ sau khi mãn kinh; bất động quá lâu ngày do bệnh tật; bị các bệnh nội tiết; suy thận mãn hoặc phải chạy thận nhân tạo; mắc các bệnh xương khớp mãn tính khác đặc biệt là viêm khớp dạng thấp và thoái hóa khớp; do sử dụng một số thuốc: chống động kinh, đái tháo đường và đặc biệt là các thuốc kháng viêm nhóm corticosteroid … Chính sự diễn biến thầm lặng mà người bệnh LX thường không được phát hiện sớm cho đến khi có biến chứng gãy xương.
BS. Nguyễn Quốc Trị – Trưởng khoa chi dưới, Bệnh viện (BV) Chấn Thương Chỉnh Hình TP.HCM cho biết, BN gãy cổ xương đùi đến điều trị tại BV này trong 5 năm (2005 – 2009) có 4.181 BN, trong đó có 85% BN xuất phát từ nguyên nhân là LX hoặc thiếu xương. Các phương pháp được áp dụng để điều trị hiện nay như: nắn, cố định bằng vít nẹn ép dưới màn tăng sáng (đối với điều trị gãy xương, gãy cổ xương đùi không di lệch, hoặc di lệch ít). Riêng BN lớn tuổi (> 65 tuổi) gãy di lệch nhiều, kèm LX, không có khả năng liền thì thay khớp nhân tạo và điều trị bằng thuốc chống LX.
Gãy cổ xương đùi thường rất khó lành xương, nhiều trường hợp lành xương nhưng sau đó vẫn bị hoại tử chỏm xương đùi phải thay khớp nhân tạo. Theo tư liệu nước ngoài, gãy tái phát do LX chiếm khoảng 25%. Các khó khăn khác gồm, BN gãy cổ xương đùi thường lớn tuổi khi gãy xương làm tăng nặng các bệnh nội khoa khác, chi phí điều trị cao trong khi đó điều kiện kinh tế của BN khó khăn nên không có khả năng tài chính để thay khớp nhân tạo và điều trị thuốc chống LX thường xuyên. Riêng với phương pháp điều trị thuốc uống dạng viên thường có thời gian kéo dài, lập lại hàng ngày hoặc hàng tuần tùy loại và tuyệt đối là không được quên uống thuốc dù chỉ 1 liều. Tuy nhiên, trên thực tế, người bệnh thường quên uống thuốc dẫn đến phải bỏ dở phác đồ điều trị. Thêm nữa, theo PGS. Lê Anh Thư, trên thị trường có nhiều loại thuốc điều trị LX dạng uống thuộc nhóm Bisphosphonate (BP – ức chế hủy xương) như: Fosamax, Actonel, Alentadronate, Risedronate,… Tuy nhiên, các loại này có nhược điểm trong việc buộc BN phải tuân thủ đúng tư thế hay phải ghi nhớ uống trước bữa ăn (bữa uống) đầu tiên trong ngày. Do đó, BN có thể quên và nhất là đối với BN bị gãy xương, đau lưng do xẹp lún đốt sống, bất động, lại càng bất lợi. Mặt khác, BP dạng uống gây kích ứng thực quản, viêm dạ dày. Điều này ảnh hưởng đến tính tuân thủ điều trị của BN, yếu tố quan trọng trong điều trị.
Từ những thất bại này mở ra một yêu cầu về phương pháp điều trị loãng xương và phòng ngừa gãy xương một cách hiệu quả. Và tin vui cho những BN LX, hiện đã có một loại thuốc ức chế hủy xương mới qua đường dùng là tiêm truyền tĩnh mạch zoledronic acid 5mg. Với liều dùng mỗi năm một lần trong ít nhất 15 phút, zoledronic acid 5mg có ưu điểm là sự thuận tiện cho bệnh nhân, tránh những tác dụng phụ trên đường tiêu hóa (đây là nhược điểm rất lớn của BP dạng uống) nên chắc chắn sẽ giúp BN tuân thủ việc điều trị tốt hơn.
NGUYỄN HUYỀN – MINH ANH