Ho do cảm phong hàn: Biểu hiện ho, đờm, ngứa cổ, đờm loãng dễ khạc, đau mình mẩy, sốt, sợ gió sợ lạnh, chảy nước mũi, khàn tiếng. Phép trị là khu phong tán hàn, tiêu đờm chỉ khái. Dùng một trong các bài thuốc:
Bài 1: phòng phong 10g, kinh giới 16g, xương bồ 16g, bạch linh 10g, trần bì 12g, bán hạ 10g, sinh khương 8g, tang bạch bì 16g, quế nhục 8g, thiên niên kiện 10g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần (uống nóng).
Bài 2: cát cánh 12g, trần bì 12g, lá xương sông 16g, lá lốt 16g, nam tục đoạn 20g, xa tiền 10g, bách bộ 12g, bán hạ 10g, thiên niên kiện 10g, tế tân 6g, sinh khương 8g, tang diệp 20g, quế nhục 6g, cam thảo 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Ho do cảm phong nhiệt:
Biểu hiện tà khí phong nhiệt vào cơ thể nung nấu tân dịch, làm cho họng khô, phổi ráo, phát sinh khái thấu. Người nóng, khát nước, hơi thở nóng, đờm vàng dính, nhiều đờm, rêu lưỡi vàng, phân táo, nước tiểu đỏ. Phép trị: thanh nhiệt, nhuận phế, tiêu đờm trừ ho. Dùng một trong các bài:
Bài 1: sinh địa 10g, ngân hoa 10g, liên kiều 10g, cúc hoa 12g, tang diệp 16g, trần bì 10g, cát cánh 16g, mạch môn 16g, thạch hộc 12g, mã đề thảo 16g, cỏ mực 20g, lá tía tô 16g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Bài 2: mạch môn 16g, thiên môn 16g, lá đinh lăng 18g, lá xương sông 18g, rau má 20g, cỏ mực 20g, chi tử 12g, lá mã đề 20g, tang bạch bì 16g, cam thảo 12g, ngũ vị 10g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Ho do hỏa uất: Biểu hiện ho kèm theo đau ngực, đờm dính, khạc không ra. Họng khô miệng háo, ngũ tâm phiền nhiệt, ngực sườn đầy tức, khó ngủ trằn trọc. Cảm giác vướng ở cổ họng, sốt. Nếu là nam giới dễ bị di mộng tinh. Phép trị: thanh phế giáng hỏa. Dùng một trong các bài:
Bài 1: tang bạch bì 20g, địa cốt bì 16g, mạch môn 20g, chi tử 20g, cỏ mần trầu 16g, cỏ mực 20g, rau má 20g, cam thảo đất 20g, ngân hoa 10g, hoàng cầm 12g, sinh địa 10g, lá xương sông 16g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Bài 2: rau má 20g, lá xương sông 20g, lá đinh lăng 20g, lá dâu 20g, cỏ mực 20g, lá vông 20g, lá mã đề 20g, râu ngô 16g, cát căn 20g, cát cánh 16g, cam thảo đất 20g, ngân hoa 10g, liên kiều 10g. Sắc uống ngày 1 thang.
Ho do tỳ hư đàm thấp:
Biểu hiện ho kéo dài, nhiều đờm, da xanh môi nhợt, khó thở, lạnh bụng, lạnh tay chân. Bụng đầy ậm ạch, ăn kém, tinh thần mỏi mệt, dễ bị sôi bụng tiêu chảy. Chứng trạng này thường thấy ở người cao tuổi. Phép trị: bổ tỳ dương, ôn phế khí, chỉ ho. Dùng một trong các bài:
Bài 1: bạch truật 16g, lương khương 12g, thảo quả 6g, sa nhân 10g, sinh khương 6g, trần bì 10g, cam thảo 12g, cát cánh 16g, thần khúc 10g, bán hạ 10g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: cát cánh 16g, tía tô 16g, trần bì 12g, bán hạ 10g, hậu phác 10g, bạch truật 16g, ngũ vị 16g, quế 6g, thiên niên kiện 10g, sinh khương 8g, cam thảo 12g, bạch linh 10g, mơ muối 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Lương y Trịnh Văn Sỹ